Thuốc lá giết chết một nửa số người sử dụng nếu họ không bỏ thuốc. Theo WHO, mỗi năm thế giới chứng kiến hơn 8 triệu ca tử vong liên quan đến thuốc lá, trong đó có khoảng 1,3 triệu người không hút thuốc vẫn bị ảnh hưởng bởi khói thuốc thụ động.
Vì sao thuốc lá trở nên “bình thường” với giới trẻ?
Trong đời sống hàng ngày, hình ảnh người hút thuốc không còn xa lạ, thậm chí còn bị xem nhẹ như một hành động “bình thường”. Đáng lo ngại hơn, 80% trong tổng số 1,3 tỷ người hút thuốc hiện đang sống ở các quốc gia có thu nhập trung bình và thấp – nơi việc tiếp cận thuốc lá vẫn dễ dàng.
Ở lứa tuổi thanh thiếu niên, tâm lý tò mò, thích khám phá và áp lực từ bạn bè là những yếu tố dễ khiến một người trẻ lần đầu cầm điếu thuốc. Từ hành động nhất thời ấy, nhiều người bước vào con đường nghiện ngập lúc nào không hay.
Thêm vào đó, giá thành rẻ, dễ mua, ít bị kiểm soát và thiếu hiểu biết về hậu quả cũng khiến việc tiếp cận thuốc lá ở giới trẻ trở nên quá đơn giản.
Từ tò mò đến nghiện – Hành trình ngắn nhưng hệ lụy kéo dài
Khi đốt cháy một điếu thuốc lá, hơn 7.000 hóa chất được tạo ra – trong đó có hơn 100 chất đã được biết là có hại, bao gồm hydro xyanua, carbon monoxide và amoniac. Đặc biệt, ít nhất 69 chất trong số này đã được xác định là có khả năng gây ung thư, như benzene, formaldehyde và nitrosamine.

Tình trạng hút thuốc lá ở giới trẻ hiện nay (ảnh minh họa)

Một số chất độc điển hình bao gồm:
Nicotine: chất gây nghiện chính, ảnh hưởng đến não bộ chỉ sau 10 giây, tạo cảm giác sảng khoái ngắn hạn nhưng dẫn đến sự lệ thuộc lâu dài. Não bộ tuổi vị thành niên đặc biệt dễ tổn thương trước tác động của nicotine, khiến quá trình nghiện xảy ra nhanh và sâu hơn.
Carbon monoxide: làm giảm lượng oxy trong máu, khiến tim và phổi phải hoạt động quá mức để bù đắp.
Hắc ín (nhựa thuốc lá): bao phủ lên phổi một lớp kết dính gây tổn thương lâu dài và cản trở chức năng hô hấp.
Formaldehyde, nitrosamines, benzene, arsenic…: là các chất cực độc, làm biến đổi tế bào dẫn đến ung thư.
Ngay từ những lần hút đầu tiên, nicotine nhanh chóng xâm nhập vào não và tác động lên các thụ thể acetylcholine nicotinic, kích thích giải phóng dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh tạo ra cảm giác dễ chịu tạm thời. Tuy nhiên, khi nicotine liên tục kích thích hệ thống này, não dần thích nghi và quen với việc có nicotin. Theo thời gian, người hút thuốc rơi vào vòng luẩn quẩn: thèm thuốc – hút thuốc – lệ thuộc. Khi ngừng hút, sự thiếu hụt nicotine gây ra hàng loạt triệu chứng khó chịu như cáu kỉnh, lo lắng, buồn bã, mất ngủ và khó tập trung khiến việc cai thuốc trở nên đặc biệt khó khăn.
Theo Bộ Y tế, hút thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và bệnh tật, làm giảm 1,14% GDP quốc gia do tổn thất năng suất lao động và chi phí y tế. Đáng báo động, tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc tại Việt Nam lên tới 41,1% (năm 2021). Việc hút thuốc từ sớm không chỉ tổn hại đến phổi, tim mạch, mạch máu, mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển trí não, làm tăng nguy cơ mắc lo âu, trầm cảm, giảm khả năng học tập và có thể liên quan đến các rối loạn tâm thần.

Nicotine được biết đến là chất gây nghiện điển hình (ảnh minh họa)

Từ chối hôm nay - Bảo vệ ngày mai
Nếu đã sử dụng thì nên cai nghiện thuốc lá ngay hôm nay. Không chỉ là vài giây đốt cháy đầu lọc, một điếu thuốc có thể đốt cháy cả sức khỏe, tuổi trẻ và ước mơ. Những hệ lụy từ thuốc lá không xuất hiện ngay lập tức, nhưng âm thầm ăn mòn cơ thể từng ngày.
Nếu đang đứng trước lời mời gọi hút thuốc lá – hãy nhớ rằng: từ chối hôm nay là bảo vệ chính mình với cả một tương lai dài phía trước. Sức khỏe không có lần thử lại, và không gì đáng để bạn đánh đổi cả.

Dừng ngay việc hút thuốc lá trước khi quá muộn (ảnh minh họa)

Tài liệu tham khảo

1. WHO; Tobacco; Truy cập ngày 6 tháng 5 năm 2025
2. Chuyên gia NIH; Nicotine Addiction: Neurobiology and Mechanism; Truy cập ngày 6 tháng 5 năm 2025
3. Dược sĩ Nguyễn Thư; Những chất độc nào có trong khói thuốc, làm thế nào để cai thuốc lá?; Truy cập ngày 6 tháng 5 năm 2025