Vào lúc 11 giờ ngày 31/10/2024, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Sóc Trăng báo cáo về 01 trường hợp được chẩn đoán nghi nhiễm liên cầu lợn với các triệu chứng ho, nôn ói, tiêu chảy, sốt, khó thở. Qua khai thác tiền sử dịch tễ vào ngày 27/10/2024 bệnh nhân có ăn thịt lợn đã chết từ trước đó (Báo cáo số 565/BC-KSBT ngày 01/11/2024).
Trong phạm vi bài viết này, xin giới thiệu tới bạn đọc một số điều cần biết về bệnh Liên cầu lợn và một số khuyến cáo cho người dân trong lĩnh vực an toàn thực phẩm.
Bệnh liên cầu lợn thuộc nhóm B trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm. Bệnh liên cầu khuẩn lợn do Streptococcus suis gây nên, bệnh xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới và gây tổn thất lớn về kinh tế. Bệnh liên cầu lợn cũng có thể lây cho người. Chính vì vậy nó được xếp vào nhóm các bệnh chung của người và động vật.
Người mắc bệnh có các đặc điểm lâm sàng: Bệnh cảnh viêm màng não: Sốt cao, đau đầu, buồn nôn, nôn, ù tai, điếc, cứng gáy, rối loạn tri giác… xuất huyết đa dạng ở một số nơi trên cơ thể.
Một số trường hợp xuất hiện các triệu chứng nhiễm khuẩn, nhiễm độc tiêu hoá: sốt, đi cầu nhiều lần, phân lỏng, cơ thể lạnh, run... trước khi có biểu hiệu của viêm màng não.
Trường hợp nặng: Sốc nhiễm độc, trụy mạch, cơ thể lạnh, tụt huyết áp, nhiễm khuẩn huyết cấp tính, rối loạn đông máu nặng, suy hô hấp, suy đa phủ tạng... hôn mê và tử vong.
Tác nhân gây bệnh.
- Tác nhân gây bệnh liên cầu lợn là một loại liên cầu khuẩn có tên là Streptococcus suis. Vi khuẩn gram dương, hình cầu hay hình ô van, kỵ khí tùy tiện.
- Ở động vật, vi khuẩn thường cư trú ở đường hô hấp trên đặc biệt là xoang mũi và hạch hạnh nhân. Tuy nhiên, vi khuẩn cũng có thể có trong đường tiêu hóa và đường sinh dục của lợn.
- Dựa vào đặc điểm của các polysaccharid ở lớp vỏ bọc vi khuẩn, người ta đã xác định vi khuẩn có 35 týp huyết thanh. Trong đó, Streptococcus suis týp II thường gây bệnh ở người.
- Streptococcus suis sản xuất yếu tố dung huyết alpha và beta trên môi trường thạch máu cừu và ngựa.
- Streptococcus suis chủ yếu sống ở lợn nhà nhưng đôi khi cũng tìm thấy ở các loài lợn rừng, ngựa, chó, mèo và chim.
- Streptococcus suis có thể tồn tại lâu trong phân, nước, rác. Như vậy, môi trường đóng vai trò quan trọng trong quá trình truyền bệnh của vi khuẩn.
- Streptococcus suis dễ bị tiêu diệt bởi các chất sát khuẩn và tẩy rửa, có thể điều trị hiệu quả bằng kháng sinh.
Nguồn truyền nhiễm
- Ổ chứa:
+ Lợn nhà
+ Có thể cả lợn rừng, ngựa, chó, mèo và chim.
+ Các véc tơ có khả năng truyền bệnh bao gồm ruồi, gián, chuột
- Thời gian ủ bệnh: Thời gian ủ bệnh ngắn, chỉ từ vài giờ đến 3 ngày.
- Thời kỳ lây truyền: Hiện nay chưa được biết đầy đủ. Khả năng khi lợn bị bệnh, vi khuẩn Streptococcus suis biến đổi và tăng độc tính mới lây nhiễm cho người. Chưa thấy có sự lây truyền bệnh từ người sang người.

Ảnh minh họa (nguồn: https://vfa.gov.vn/ngo-doc-thuc-pham/benh-lien-cau-lon-va-cac-bien-phap-phong-tranh.html)

Phương thức lây truyền
- Streptococcus suis có thể lây truyền qua người khi tiếp xúc với lợn bệnh hay lợn mang vi khuẩn qua các tổn thương nhỏ, trầy xước trên da của những người giết mổ, chế biến và ăn thịt lợn bệnh hay lợn mang vi khuẩn nấu không chín. Hiện nay, chưa có bằng chứng bệnh liên cầu khuẩn có thể lây trực tiếp từ người sang người.
- Lợn mang vi khuẩn là nguồn lây nhiễm chính. Bệnh có thể truyền qua đường hô hấp, các chất bài tiết, máu của lợn bệnh, lây lan thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc lây qua kim tiêm nhiễm khuẩn. Vi khuẩn có thể vẫn có mặt ở hạch hạnh nhân của lợn sau khi đã được điều trị bằng kháng sinh penicillin. Lợn nái có thể mang vi khuẩn trong tử cung và âm đạo. Lợn có thể bị nhiễm vi khuẩn ở bất kỳ tuổi nào. Khả năng nhiễm và gây bệnh của vi khuẩn ở lợn con cao hơn ở lợn trưởng thành. Các đàn lợn non trong trạng thái chịu stress và tiếp xúc với nguồn bệnh sẽ có khả năng phát bệnh cao.
Biện pháp phòng bệnh:
Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin truyền thông để người dân biết và chủ động phòng tránh bệnh liên cầu lợn:
+ Nên chọn mua thịt lợn đã qua kiểm định của cơ quan thú y.
+ Tránh mua thịt lợn có màu đỏ khác thường, xuất huyết hoặc phù nề.
+ Nấu chín thịt lợn là điều rất quan trọng (Tổ chức Y tế Thế giới - WHO khuyến cáo trên 700C). Không ăn lợn chết, không ăn các món ăn tái, đặc biệt là tiết canh lợn trong thời gian có dịch.
+ Những người có vết thương hở phải đeo găng tay khi tiếp xúc với thịt lợn tái hoặc sống.
+ Phải giữ các dụng cụ chế biến ở nơi sạch sẽ, rửa sạch tay và các dụng cụ chế biến sau khi tiếp xúc, chế biến thịt lợn. Dùng riêng các dụng cụ chế biến thịt sống và thịt chín.
Tài liệu tham khảo
1. Cục Y tế dự phòng. https://vncdc.gov.vn/lien-cau-lon-nd13617.html
2. Cục An toàn thực phẩm. https://vfa.gov.vn/ngo-doc-thuc-pham/benh-lien-cau-lon-va-cac-bien-phap-phong-tranh.html)
3. Báo cáo số 565/BC-KSBT ngày 01/11/2024 của Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Sóc Trăng về trường hợp nghi nhiễm Liên cầu lợn.

Ths Nguyễn Văn Phúc, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Sóc Trăng