Cholesterol đóng vai trò quan trọng đối với quá trình xây dựng tế bào, sản xuất hormone, vitamin trong cơ thể,… Tuy nhiên, nồng độ cholesterol xấu tăng cao có thể gây hại cho sức khỏe, dẫn đến rất nhiều biến chứng đáng lo ngại như: Bệnh tim mạch, đột quỵ, tăng huyết áp,…
Cholesterol trong máu cao do đâu?
Tình trạng cholesterol trong máu cao có thể xuất phát từ các nguyên nhân sau đây:
- Do thói quen ăn uống thiếu lành mạnh: Thường xuyên ăn khuya, ăn không đúng bữa, ăn quá nhiều dầu mỡ (đặc biệt là mỡ động vật), chế độ ăn thiếu chất xơ,…
- Do hút thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá sẽ làm giảm lượng HDL tốt và tăng LDL xấu. Điều này gây ảnh hưởng đến quá trình đào thải cholesterol ra khỏi cơ thể, làm tăng triglyceride, dễ dẫn đến xơ vữa động mạch.
- Do lạm dụng rượu, bia: Khi lạm dụng loại đồ uống này không chỉ dẫn đến rối loạn sử dụng rượu mà còn gây ảnh hưởng đến chức năng gan, làm giảm tốc độ đào thải chất béo xấu ra khỏi cơ thể, dẫn đến nồng độ cholesterol tăng cao.
- Do lối sống ít vận động: Ít vận động trong thời gian dài có nguy cơ làm cản trở quá trình trao đổi chất và tiêu hóa chất béo trong cơ thể, dẫn đến tăng cholesterol trong máu.
- Do tuổi tác: Lượng cholesterol trong máu có xu hướng tăng lên khi cơ thể già đi.
- Do cân nặng: Người thừa cân, béo phì với có chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 30 trở lên thường có nồng độ cholesterol cao hơn bình thường.

Cần làm gì để giảm cholesterol máu?
Khi bị cholesterol cao cần thực hiện các bước sau để cải thiện:
- Bỏ thuốc lá. Khi ngừng hút thuốc, cholesterol tốt có thể được cải thiện lên đến 10%.
- Giảm cân và duy trì cân nặng phù hợp. Lưu ý khẩu phần thức ăn, tần suất bữa ăn và đồ ăn vặt. Ăn ít nhất 3 bữa mỗi ngày vào các giờ thông thường (bữa sáng, bữa trưa, bữa tối).
- Uống rượu/bia vừa phải. Rượu/bia làm tăng sự hấp thụ chất béo trong đường tiêu hóa và giảm khả năng tiêu hóa chất béo làm tăng lượng cholesterol và triglycerides trong máu.
- Tập thể dục thường xuyên. Dành thời gian đi bộ hoặc chạy bộ 30 phút/ngày và 5 ngày trong tuần. Việc tập thể dục thương xuyên có thể giúp tăng lượng cholesterol tốt và giảm lượng cholesterol xấu
- Ngoài ra, cần có chế độ ăn lành mạnh giúp giảm cholesterol máu. Chế độ ăn đóng vai trò trung tâm trong điều trị. Có tác dụng giảm cholesterol xấu ngăn ngừa xơ vữa động mạch và bệnh mạch vành.
Nguyên tắc chung chế độ ăn trong tăng cholesterol xấu (LDL) là:
Cần giảm tổng năng lượng ăn vào trong ngày để giảm cân
- Giảm lượng chất béo: Giảm lượng cholesterol ăn vào < 250mg/ngày. Dùng dầu đậu phộng, dầu ôliu, dầu đỗ tương thay cho mỡ và nên bổ sung dầu cá vì chứa nhiều a xít béo không no.
Loại bỏ các thức ăn chứa nhiều a xít béo no như: Mỡ, bơ, nước luộc thịt và các thực phẩm nhiều cholesterol như: Óc, lòng, phủ tạng động vật, trứng, đồ hộp béo.
- Tăng lượng đạm (protein) ít béo: Thịt nạc, thịt gà nạc bỏ da, thịt heo thăn, cá, đậu. Giảm lượng đạm giàu mỡ như: Thịt nữa nạc, nữa mỡ. Lượng protein nên chiếm khoảng 12 - 20% tổng năng lượng, bao gồm cả đạm động vật, đạm thực vật.
- Chất bột (glucid): 60 - 70% tổng năng lượng. Hạn chế đường mật - tối đa 10 - 20g/ngày. Sử dụng ngũ cốc, kết hợp khoai củ giàu vitamin, khoáng, vi lượng, chất xơ chủ yếu trong rau quả gạo mì.
- Tăng các loại thức ăn có nhiều chất chống oxy hóa (rau xanh, trái cây…) như: Rau cải, rau dền, dưa leo, dưa gang, xà lách, mướp, mồng tơi, rau đay, bí xanh, bí đỏ, giá đỗ, măng, cà rốt, su hào, cam, quýt, bưởi, mận, đào,…
Các thức ăn hạn chế
- Gạo, khoai, ngũ cốc khác (tối đa ba chén cơm đầy/ngày). Đường ăn, uống dưới 20g/ngày. Trái quả ngọt. Sữa đặc có đường. Các thức ăn muối mặn.
- Các thức ăn không nên sử dụng là thức ăn nội tạng động vật (óc, tim, gan, thận, dạ dày của heo, bò, dồi lợn…); sò, cua, ốc bể; thịt mỡ hay mỡ động vật: Mỡ lợn, mỡ bò, mỡ gà; bơ, phômai, sô-cô-la; dầu dừa; sữa bột toàn phần (full cream milk powder).

Tăng cường rau xanh, trái cây để phòng bệnh

Tóm lại: Hầu hết các trường hợp bị cholesterol trong máu cao không có dấu hiệu báo trước quá rõ ràng. Cách tốt nhất để phát hiện là làm xét nghiệm máu và khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là người già, người bị thừa cân, béo phì,…
Tuy nhiên, nếu nhận thấy một số triệu chứng lâm sàng đáng lo ngại như: Cơ thể mệt mỏi; huyết áp không ổn định; tê bì tay chân; đau ngực;… nên đi khám bác sĩ sớm để được chẩn đoán kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm về sau.
Lối sống lành mạnh là giải pháp đầu tiên giúp ngăn ngừa tình trạng cholesterol cao. Tuy nhiên, đôi khi chế độ ăn và tập thể dục vẫn chưa đủ mà cần phải dùng thêm thuốc giảm cholesterol. Vì vậy, không tự ý điều trị vì có thể dẫn đến nguy hại cho sức khỏe.

BSCKI. Nguyễn Thị Ngọc
www.suckhoedoisong.vn