Rối loạn tiêu hóa ở trẻ em là một vấn đề phổ biến và có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau. Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp trẻ nhanh chóng hồi phục và phát triển bình thường.
Rối loạn tiêu hóa ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như: Nhiễm khuẩn, không dung nạp thực phẩm, dị ứng thực phẩm, rối loạn chức năng ruột, hoặc do chế độ ăn uống không hợp lý. Rối loạn tiêu hóa có thể khiến trẻ: Đau bụng, buồn nôn, nôn, sốt, tiêu chảy, táo bón, đầy hơi và khó tiêu...
Tùy theo nguyên nhân và triệu chứng bệnh, bác sĩ sẽ có phương pháp điều trị khác nhau. Dưới đây là các thuốc thường dùng khi trẻ gặp phải rối loạn tiêu hóa.
1. Một số thuốc thông dụng trị rối loạn tiêu hóa ở trẻ
1.1.Dung dịch bù nước và điện giải (ORS)
Tác dụng: Bù nước và các chất điện giải bị mất trong trường hợp trẻ bị tiêu chảy hoặc nôn mửa. Các sản phẩm như oresol thường được khuyến nghị.
Tác dụng phụ: Thường an toàn, nhưng nếu trẻ uống quá nhiều có thể gây ra sự mất cân bằng điện giải hoặc quá tải dịch.
Khi pha oresol không đúng cách, sai thể tích nước, không dùng đúng liều, bạn có thể gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn như: Tình trạng hôn mê nhẹ thường gặp; tỷ lệ bù nước quá mức, tăng lượng natri huyết thường ít gặp; suy tim xuất phát từ việc bù nước quá mức hiếm gặp...

Rối loạn tiêu hóa có thể khiến trẻ: Đau bụng, đầy hơi, buồn nôn, tiêu chảy...

1.2. Men vi sinh (probiotics)
Tác dụng: Cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa và giảm triệu chứng tiêu chảy. Các sản phẩm như: Lactobacillus và bifidobacterium có thể được sử dụng.
Tác dụng phụ: Thường an toàn và ít gây tác dụng phụ, nhưng một số trẻ có thể bị đầy hơi hoặc chướng bụng nhẹ.
1.3. Thuốc chống tiêu chảy
Tác dụng: Các thuốc này giúp giảm tiêu chảy. Một số thuốc thường dùng:
- Thuốc racecadotril (hidrasec) được sử dụng để điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ em. Hidrasec giúp giảm nhanh triệu chứng tiêu chảy, nhưng không thay thế biện pháp bù nước và điện giải cần thiết trong quá trình điều trị tiêu chảy.
- Diosmectite (smecta) là thuốc dùng để điều trị tiêu chảy cấp và mạn tính, cũng như giảm triệu chứng đau do các bệnh liên quan đến đường tiêu hóa. Không sử dụng cho trẻ em bị tắc ruột hoặc mắc các bệnh lý gây giảm nhu động ruột.
- Chỉ nên sử dụng loperamid (imodium) theo hướng dẫn của bác sĩ trong trường hợp cần thiết. Không khuyến khích sử dụng cho trẻ em mà không có chỉ định của bác sĩ. Tác dụng phụ có thể bao gồm: Đau bụng, táo bón và trong một số trường hợp hiếm gặp, gây tắc ruột.
1.4. Thuốc giảm nôn
Tác dụng: Các thuốc giảm nôn giúp giảm triệu chứng buồn nôn và nôn mửa. Có thể dùng domperidon (motilium).
Tác dụng phụ: Thuốc cũng có thể gây ra tác dụng phụ như: Buồn ngủ, mệt mỏi, chóng mặt.
Lưu ý: Thuốc chống nôn sẽ không được dùng trong trường hợp nghi ngờ trẻ có nôn do ngộ độc thực phẩm. Cần tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn của bác sĩ.
1.5. Thuốc giảm đau và hạ sốt
Tác dụng: Thuốc có thể giảm đau bụng và hạ sốt. Có thể dùng acetaminophen (paracetamol), ibuprofen.
Tác dụng phụ: Thường an toàn khi sử dụng đúng liều lượng, nhưng tác dụng phụ hiếm gặp có thể bao gồm: Phản ứng dị ứng, phát ban, hoặc trong trường hợp dùng quá liều, gây tổn thương gan nghiêm trọng.
Lưu ý: Tránh sử dụng aspirin cho trẻ nhỏ.
1.6. Thuốc chống đầy hơi và khó tiêu
Tác dụng: Thuốc giúp giảm triệu chứng đầy hơi và khó tiêu. Thường dùng thuốc simethicone (espumisal).
Tác dụng: Thường an toàn và ít gây tác dụng phụ, nhưng trong một số trường hợp hiếm, có thể gây phản ứng dị ứng.
1.7. Thuốc trị táo bón
Tác dụng: Các loại thuốc nhuận tràng nhẹ nhàng như: Lactulose, Polyethylene Glycol (PEG) có thể được sử dụng để điều trị táo bón.
Tác dụng phụ: Có thể gây đầy hơi, chướng bụng và tiêu chảy nếu sử dụng quá liều.
2. Lưu ý khi dùng thuốc
- Không tự ý sử dụng thuốc cho trẻ mà không có sự tư vấn của bác sĩ, đặc biệt là với trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh.
- Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và tuân thủ đúng liều lượng được khuyến cáo.
- Theo dõi tình trạng của trẻ khi dùng thuốc và báo cáo ngay cho bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
- Không tự ý kết hợp nhiều loại thuốc mà không có sự tư vấn của bác sĩ để tránh các tương tác thuốc không mong muốn.
- Đảm bảo trẻ uống đủ nước, đặc biệt khi dùng các loại thuốc nhuận tràng hoặc bù nước.
- Nếu có bất kỳ lo lắng nào về tác dụng phụ của thuốc, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ để được tư vấn cụ thể hơn.
- Việc chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa đòi hỏi sự kiên nhẫn và chú ý đặc biệt đến các triệu chứng và phản ứng của trẻ với các loại thuốc điều trị. Điều quan trọng nhất là luôn tuân theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị.
3. Biện pháp khắc phục rối loạn tiêu hóa
- Giữ gìn vệ sinh thực phẩm: Đảm bảo thực phẩm sạch sẽ và an toàn trước khi cho trẻ ăn. Rửa tay sạch trước khi chế biến và cho trẻ ăn. Tránh cho trẻ ăn thực phẩm sống hoặc chưa được nấu chín kỹ.
- Thay đổi chế độ ăn uống: Cho trẻ ăn thức ăn dễ tiêu hóa như: Cháo, súp, cơm nát và trái cây chín mềm. Tránh thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ hoặc đồ ăn chế biến sẵn. Hạn chế đồ ngọt và nước uống có ga.
- Cho trẻ uống đủ nước: Đảm bảo trẻ uống đủ nước để tránh mất nước, đặc biệt nếu trẻ bị tiêu chảy. Có thể cho trẻ uống dung dịch bù nước điện giải theo chỉ dẫn của bác sĩ nếu cần.
- Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì cho trẻ ăn 3 bữa lớn, hãy chia nhỏ thành 5 - 6 bữa nhỏ trong ngày để giúp dạ dày dễ tiêu hóa hơn.
- Theo dõi triệu chứng: Quan sát các triệu chứng của trẻ như: Tần suất đi tiêu, màu sắc và hình dạng phân, cũng như bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác. Ghi lại những gì trẻ ăn và các triệu chứng để cung cấp thông tin chi tiết cho bác sĩ.
- Nghỉ ngơi và vận động nhẹ nhàng: Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi đủ và không tham gia các hoạt động quá sức. Khuyến khích trẻ vận động nhẹ nhàng như đi bộ để giúp tiêu hóa.
- Sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ: Nếu cần, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giúp giảm triệu chứng như: Men vi sinh (probiotics), thuốc chống nôn hoặc thuốc chống tiêu chảy. Không tự ý cho trẻ sử dụng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ.
4. Khi nào cần đưa trẻ đến bác sĩ?
Nếu triệu chứng không cải thiện sau vài ngày hoặc trở nên nặng hơn, hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được khám và tư vấn chi tiết.
Các dấu hiệu cần đi khám ngay bao gồm: Sốt cao, nôn nhiều, tiêu chảy kéo dài, đau bụng dữ dội, mất nước nghiêm trọng hoặc trẻ trở nên lờ đờ, mệt mỏi.
Việc chăm sóc kỹ lưỡng và theo dõi sát sao sẽ giúp trẻ mau chóng hồi phục và tránh được những biến chứng không mong muốn.

TS. BS. Đoàn Thị Mai
www.suckhoedoisong.vn