Thiếu máu do thiếu sắt là một trong những vấn đề phổ biến ở trẻ em Việt Nam, nhưng thường bị nhiều cha mẹ bỏ qua do những dấu hiệu ban đầu khó nhận biết và dễ nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe thông thường khác. Tuy nhiên, tình trạng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp mẹ nhận biết, phòng ngừa và điều trị kịp thời tình trạng thiếu sắt ở trẻ.
Thực trạng thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ em Việt Nam
Thiếu máu do thiếu sắt là một trong những vấn đề dinh dưỡng lớn nhất ở trẻ em tại Việt Nam, đặc biệt là trong độ tuổi dưới 5. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 42% trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn cầu bị thiếu sắt, và tỷ lệ này ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam có thể còn cao hơn do điều kiện dinh dưỡng và y tế không đồng đều giữa các khu vực. Tại Việt Nam, nhiều nghiên cứu và khảo sát đã chỉ ra rằng thiếu máu do thiếu sắt ảnh hưởng đến hơn 30% trẻ em trong độ tuổi mầm non và tiểu học.
Theo một báo cáo từ Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia, tỷ lệ thiếu sắt ở trẻ em nông thôn và vùng sâu, vùng xa cao hơn rất nhiều so với các thành phố lớn. Lý do là những khu vực này thường thiếu thực phẩm giàu sắt trong chế độ ăn hàng ngày, cộng thêm thiếu sự can thiệp y tế kịp thời. Trẻ em ở các vùng này dễ gặp phải tình trạng thiếu sắt mà không được phát hiện hoặc điều trị đúng cách, dẫn đến những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe lâu dài.

Trẻ em dưới 5 tuổi dễ thiếu sắt

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ dẫn đến thiếu sắt ở trẻ em
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu sắt ở trẻ em, trong đó chế độ ăn uống thiếu sắt là yếu tố phổ biến nhất. Khi trẻ chuyển từ bú mẹ sang ăn dặm, nếu không được cung cấp đủ thực phẩm giàu sắt như thịt đỏ, gan, cá và rau xanh đậm, trẻ rất dễ bị thiếu sắt.
Một yếu tố khác là khả năng hấp thu sắt của cơ thể. Những trẻ gặp vấn đề về tiêu hóa như bệnh lý về dạ dày hoặc ruột sẽ khó khăn hơn trong việc hấp thu sắt từ thực phẩm.
Thêm vào đó, nhu cầu sắt của trẻ trong các giai đoạn phát triển nhanh là rất cao, đặc biệt là khi trẻ dưới 3 tuổi. Trong giai đoạn này, nhu cầu sắt để phát triển não bộ và các cơ quan khác rất lớn, nếu không cung cấp đủ, trẻ sẽ bị thiếu sắt.

Ảnh minh họa

Những dấu hiệu thầm lặng mà cha mẹ dễ bỏ qua
Các dấu hiệu của thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ thường không rõ ràng và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Trẻ có thể mệt mỏi, kém ăn, hoặc da xanh xao mà không rõ nguyên nhân. Da của trẻ bị nhợt nhạt đôi khi có thể là dấu hiệu thiếu máu do thiếu sắt, nhưng nhiều bậc phụ huynh lại cho rằng đó là do thay đổi thời tiết hoặc sự mệt mỏi thông thường.
Ngoài ra, trẻ có thể gặp khó khăn trong việc tăng cân và phát triển chiều cao, điều này dễ bị bỏ qua nếu cha mẹ không chú ý. Trẻ cũng dễ mắc các bệnh vặt như cảm lạnh, viêm họng do hệ miễn dịch bị suy yếu.
Tác động lâu dài của thiếu máu do thiếu sắt đối với sự phát triển của trẻ
Thiếu sắt không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất của trẻ mà còn gây tổn thương nghiêm trọng đến sự phát triển trí tuệ. Nghiên cứu cho thấy, thiếu sắt từ sớm có thể làm giảm khả năng học hỏi, ghi nhớ và phát triển trí tuệ của trẻ. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc giải quyết vấn đề và chú ý trong các hoạt động học tập.
Ngoài ra, thiếu sắt cũng ảnh hưởng đến hành vi của trẻ. Trẻ có thể dễ nổi nóng, thiếu kiểm soát cảm xúc, hoặc thậm chí gặp các vấn đề về tăng động. Những tác động này có thể kéo dài và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ sau này.

Ảnh minh họa

Cách phòng ngừa và điều trị thiếu máu do thiếu sắt
Việc phòng ngừa thiếu sắt ở trẻ em cần được thực hiện từ khi trẻ còn nhỏ, bắt đầu từ chế độ ăn uống hợp lý. Mẹ nên bổ sung các thực phẩm giàu sắt cho trẻ như thịt đỏ, cá, gan, rau xanh đậm và các sản phẩm từ đậu. Đồng thời, việc bổ sung vitamin C vào chế độ ăn cũng giúp cải thiện khả năng hấp thu sắt.
Bổ sung sắt là một trong những biện pháp hiệu quả để phòng ngừa và điều trị thiếu máu do thiếu sắt. Khi chế độ ăn không đủ cung cấp lượng sắt cơ thể cần, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung sắt từ thuốc hoặc thực phẩm bảo vệ sức khỏe có chứa sắt. Mẹ nên ưu tiên sử dụng cho bé các loại sắt amin hữu cơ, dạng siro hoặc dạng bột tan trong miệng, vị ngon dễ uống để trẻ hợp tác, đem lại hiệu quả cao nhất.
Bên cạnh đó, cha mẹ cần cho trẻ đi khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là khi trẻ có dấu hiệu mệt mỏi, chậm phát triển hoặc ốm vặt thường xuyên.

Lưu Anh

Tài liệu tham khảo:

1. Ngọc Hà (Ngày đăng 09/01/2023) - Trẻ em Việt Nam thiếu 50% nhu cầu vi chất dinh dưỡng trong bữa ăn mỗi ngày, Báo Sức khỏe đời sống

2. Nguyễn, V. D., & Ninh, Q. Đạt. (2024). THIẾU MÁU THIẾU SẮT VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI MỨC ĐỘ NẶNG CỦA VIÊM TIỂU PHẾ QUẢN Ở TRẺ EM TẠI BỆNH VIỆN SẢN NHI VĨNH PHÚC. Tạp Chí Y học Việt Nam, 544(3).

3. Lê Hùng (2024). Thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và giải pháp. 

4. Trần, T. H. V., Hứa, T. D., Nguyễn, V. T., & Hoàng, V. L. (2024). TÌNH TRẠNG THIẾU MÁU THIẾU SẮT Ở HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CHU HƯƠNG, HUYỆN BA BỂ, TỈNH BẮC KẠN. Tạp Chí Y học Việt Nam, 539(1B).

5. Nhữ Sớm (2023) Thực phẩm bổ sung sắt cho trẻ ăn dặm